Հնչում է որպես նախընտրական կարգախոս՝ «Հանրայինում եւս պետք է իրավիճակ փոխվի»։ Հեղինակը հեռուստառադիոընկերության խորհրդի նախագահի պաշտոնում առաջադրվելու հայտ ներկայացրած թեկնածու Արայիկ Մանուկյանն է՝ 1992-1995 թվականներին «Լրաբեր» ծրագրի տնօրեն, Հայաստանի հեռուստատեսության եւ ռադիոյի պետական կոմիտեի կոլեգիայի նախկին անդամ, «Արմենպրես» լրատվական գործակալության փոխտնօրեն։ ԿինոՊրեսը ներկյացնում է Արայիկ Մանուկյանի հետ «Հրապարակի» զրույցը:
-Ի՞նչ նկատի ունեք՝ ասելով «Հանրայինում»։
Հանրայինում ասելով՝ ես նկատի ունեմ թե՛ Հանրային հեռուստաընկերությունում, թե՛ Հանրային ռադիոյում, թե՛ «Շողակաթ» հոգեւոր-մշակութային հեռուստաընկերությունում, որի մասին չեն հիշում, բայց որը հրաշալի հեռուստաարտադրանք ունի, թե՛ «Շիրակ» հեռուստաընկերությունում, որի խնդրին պետք է վերադառնալ, եւ թե՛, բնականաբար, Հանրային հեռուստառադիոընկերության խորհրդի աշխատանքներում:
Ցավոք, Հանրային հեռուստառադիոխորհրդի նախագահի պաշտոնը տարիներ շարունակ նույնականացվել է Հանրային հեռուստատեսության ղեկավարի պաշտոնի հետ, բայց դա, իրականում, այդպես չէ: Երեւի այն պատճառով, որ հեռուստատեսությունը Հայաստանում դեռեւս մնում է ամենաազդեցիկ մեդիան, եւ իշխանության համար միշտ գերնպատակ է եղել այդ ազդեցիկ մեդիայի միջոցով իր իշխանությունը հանրության վրա պահպանելը: Եվ Հանրային հեռուստառադիոընկերության խորհրդի բուն աշխատանքը մնացել է ստվերում: Այս կառույցը շատ ավելի է նման եղել գաղտնի գործակալության, գաղտնի կառույցի, քան նույնիսկ Ազգային անվտանգության ծառայությունը: Եթե փորձեք google-ում կամ այլ որոնողական համակարգերում տեղեկություններ հավաքել Հանրային հեռուստառադիոընկերության խորհրդի մասին, գրեթե ոչինչ չեք գտնի կամ շատ կցկտուր տեղեկություններ կգտնեք: Այս կառույցը նույնիսկ սոցիալական մեդիաներում ներկայացված չէ, նույնիսկ ֆեյսբուքյան էջ չունի, պաշտոնական կայքն էլ մնացել է նախորդ դարում:
-Բայց հաշվետվությունները Հանրայինի կայքում ներկայացված են, նշանակում է՝ փակ կառույց չէ։
Հանրայինը եւ խորհուրդը, իհարկե, տարբեր են։ Օրենքի ֆորմալ պահանջները, իհարկե, պահպանված են՝ կառույցի հաշվետվությունները հրապարակված են, բայց եթե փորձեք մասնագիտորեն խորանալ այդ հաշվետվությունների մեջ, կնկատեք, որ դրանք այնքան էլ չեն արտացոլում իրական պատկերը: Ասենք, հաշվետվություններում պահպանված է տեղեկատվական, կրթական, մշակութային եւ այլ հաղորդումների բազմազանությունը, ինչն օրենքի պահանջ է։ Եթերացանցում դրանց տոկոսային համամասնությունը՝ ըստ հաշվետվությունների, հրաշալի է, բայց այդ թվերի եւ տոկոսների հետեւում կա իրական պատկեր: Այն է, որ, օրինակ, եթերացանցում դասական համերգների հեռարձակումը հիմնականում գիշերային ժամերին է, իսկ գիշերը մարդիկ սովորաբար քնում են, եւ դժվար թե այս բարդ ռիթմ ունեցող կյանքում մարդը գիշերվա ժամը 4-ին նստի ու դասական երաժշտություն լսի Հանրային հեռուստատեսությամբ: Իսկ փոխարենը եթերի լավագույն ժամերին, որն անվանում են Primetime, մյուս՝ մասնավոր հեռուստաընկերությունների հետ մրցակցող սերիալներ են կամ նմանատիպ բաներ եւ այլն:
-Ի՞նչ նկատի ունեք՝ ասելով, որ իրավիճակ պետք է փոխվի։
Երբ որ ասում եմ՝ պետք է իրավիճակ փոխվի, նկատի ունեմ, որ նախեւառաջ մտածողությունը, փիլիսոփայությունը պետք է փոխվի հենց խորհրդում, որպեսզի այն իր արտացոլանքը գտնի նաեւ Հանրային հեռուստատեսությունում, ռադիոյում եւ այլն:
Նախորդ վեց տարիների ընթացքում, ըստ օրենքի պահանջի, Հանրային հեռուստառադիոընկերության խորհուրդն առնվազն 72 նիստ պետք է արած լինի, բայց նույնիսկ յոթ նիստի մասին է դժվար տեղեկատվություն գտնել: Այս կառույցի աշխատանքը պետք է լինի բացարձակ թափանցիկության մթնոլորտում: Հանրությունը չի կարող տեղեկացված չլինել, թե ինչպես են կառավարվում հանրային միջոցները: Կառավարվում ցանկացած իմաստով՝ քաղաքականությունների, որոշումների, հայեցակարգերի, մոտեցումների եւ այլն:
Եթե մի քիչ խորանանք, կտեսնենք, թե ինչ տխուր իրողություններ են թաքնված այս տարիներին արված փայլփլուն շնորհանդեսների, զեկույցների, տեխնիկական վերազինումների, կառուցված ու նորոգված տարբեր շինությունների, կառավարության պահուստային ֆոնդերից վերցված գումարների տակ եւ այլն:
Տարիներ շարունակ հանրությունն ուզում էր բացատրություններ, օրինակ, թե ինչու ենք մենք հսկայական միջոցներ ծախսում «Եվրատեսիլ» երեւույթի վրա: Ինչու չենք կարող այդ միջոցներն առավել արդյունավետ օգտագործել եւ այլն: Պատասխան չեղավ: Որքան գիտեմ, տարեկան մոտ հարյուր միլիոն դրամ ենք ծախսում, իսկ սա մի գումար է, որով կարելի է շատ լուրջ մշակութային արտադրանք ունենալ, օրինակ՝ մինչեւ 15-16 սերիա ունեցող հեռուստանովել՝ դրամատուրգիական լուրջ հիմքով եւ լավագույն ռեժիսորների մասնակցությամբ: Խոսվեց մասնագետների ներգրավվածության մասին խորհրդի աշխատանքներում, բայց՝ անօգուտ:
Շատ կարեւոր խնդիր է, որ Հանրային հեռուստատեսությունն ու ռադիոն, մյուսները ունենան առաջիկա 6 տարիների համար մշակված քաղաքականություններ: Իմ կարծիքով՝ անթույլատրելի է առանց այդ քաղաքականությունների աշխատելը: Եվ այդ քաղաքականությունները պետք է մշակվեն ողջ պրոֆեսիոնալ, մասնագիտական դաշտի ներգրավվածությամբ: Չեն կարող բոլորը դուրս մնալ, իսկ նույնական մտածողության մի խումբ, հիմնականում՝ «կավէէնային մշակույթի» կրողներ, տարիներ շարունակ ազդեն հասարակական մտածողության վրա:
-Վերջին տարիներին հանրայինում աքսիոմ է դարձել՝ ցույց ենք տալիս այն, ինչ նայում են։ Հանրայինի ղեկավարները, սերիալներ պտտեցնելով, իրենք ռուսական ալիքներ էին նայում, «Կուլտուրա»՝ օրինակ։ Դուք է՞լ եք այդպես անելու։
Իրենք ինչ են նայում՝ չգիտեմ։ «Կուլտուրա» ալիքն էլ այլ խոսակցություն է։ Մենք խոսում ենք Հանրային հեռուստատեսության մասին։ Իսկ Հանրայինի գործառույթները կարգավորվում են օրենքով։ Ինչ վերաբերում է քաղաքականությանը, ապա, այո, պետք է փոխվի մտածողությունը՝ որ հեռարձակում ենք այն, ինչ պահանջում է հասարակությունը:
Հանրային հեռուստառադիոընկերության խորհուրդը պետք է կարողանա մշակված քաղաքականությունների միջոցով պահանջարկ ձեւավորել: Հանրային ռեսուրսները պետք է դուրս լինեն բոլոր կարգի վարկանիշային մանիպուլյացիաներից, մինչեւ այնքան ժամանակ, որքան կպահանջվի պահանջարկ ձեւավորելու միջոցով այլ վարկանիշային սանդղակի հասնել:
Այս տարիների ընթացքում մենք ոչ մի տեղեկություն չենք ունեցել, թե ինչպես են կառավարվել այն ենթակառուցվածքները, որոնք Հանրային հեռուստառադիոընկերության խորհրդի տնօրինության տակ են՝ շենքեր, շինություններ, երաժշտական խմբեր, ստուդիաներ եւ այլն: Ի՞նչ կառավարում է իրականացվել, մարքետինգային ի՞նչ քաղաքականություն, որքա՞ն են դրանք հասանելի եղել հանրային մյուս ռեսուրսների համար, որքա՞ն են փոխկապակցված եղել հանրային բոլոր ռեսուրսների աշխատանքները: Հիմա տարբեր բաներ ենք կարդում, տարբեր տեղեկություններ ենք ստանում, որոնք ուղղակի սարսափելի են:
Այնքան աշխատանք կա անելու, որ ուղղակի թվում է, թե անելիքներին վերջ չի լինելու երկար ժամանակ: Գիտեք, երբ պայթում են բոլոր փչվածքները, դատարկությունն ու տարածությունները երեւակվում են միանգամից:
-Թեկնածուներից պահանջվում է իրենց ծրագիրը ներկայացնել 5 էջի վրա։ Ձեզ դա բավարա՞ր է։
Ես կուզեի, որ մինչեւ 50 կամ 500 էջ պահանջվեր, որովհետեւ, այ, այդքան ասելիք կա ու անելիք: Ի վերջո, անցած տարիների ընթացքում տասնյակ հոդվածներ եմ հրապարակել, որոնցում խոսել եմ հեռուստատեսության ու ընդհանրապես մեր մեդիայի խնդիրների մասին, այդ թվում՝ նաեւ խորհրդի աշխատանքների: Իհարկե, բոլոր ծրագրերի մասին հնարավոր չէ խոսել: Մրցակցության գաղափարախոսությունը պահանջում է նաեւ ծրագրերի մասին շատ չխոսել:
-Երբ դեռ «Լրաբերի» տնօրենն էիք, ասում էիք՝ «Լրաբերը» չի կարող լինել շատ լավը կամ շատ վատը։ Հիմա է՞լ եք այդ կարծիքին։
Փիլիսոփայության առումով, երեւի՝ այո։ Բայց փոխվել են ժամանակները։ Տեղեկատվական տեխնոլոգիաների ժամանակներ են։ Փոխվել է լուրերի մատուցման, ընկալման, ընդհանրապես՝ «լուր» հասկացության կառուցվածքը։ Մեդիան այսօր այլ հասկացություն է աշխարհում։ Եվ այս մոտեցումներից ելնելով էլ՝ պետք է փոխվի հանրային ռեսուրսների լրատվական ողջ քաղաքականությունը, բայց արդեն խոսում ենք ծրագրերից։
